سندروم رودۀ تحریک پذیر
IBS چیست؟ و علائم و درمان آن
سندرم روده تحریک پذیر (Irritable Bowel Syndrome) یک اختلال گوارشی طولانی مدت است که می‌تواند باعث ناراحتی مداوم شود. با این‌که اکثر افراد آن را با علائم شدید حس نمی‌کنند، ولی با این حال این بیماری بسیار شایع است. اما هنوز هم مبتلایان زیادی از وجود این سندروم اطلاعی ندارند و دردهای شکمی شدیدی را تحمل می‌کنند، بدون آن که بدانند مشکل از کجاست. با شناخت بیشتر و اطلاع از راه های کنترل سندروم روده تحریک پذیر، می‌توان علائم آن را بهبود بخشید.
ما در این مقاله قصد داریم اطلاعاتی را درباره‌ی علائم و علت ایجاد بیماری روده تحریک پذیر با شما به اشتراک بگذاریم و راه‌های کنترل آن را نیز معرفی کنیم..
سندروم روده تحریک پذیر (IBS) چیست؟
این سندروم در زبان انگلیسی با (IBS) شناخته می‌شود و تقریبا یک بیماری مزمن به حساب می‌آید. با این حال، علائم آن طی سال‌ها تغییر میکند و بسته به شرایط مختلف می‌توان نشانه‌ها را کاهش داد. این بیماری می‌تواند در هر سنی به وجود بیاید و معمولا زنان را بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار می‌دهد. سندروم روده تحریک پذیر بیماری خیلی خطرناکی محسوب نمی‌شود، ولی در صورت عدم توجه به آن، فرد مبتلا ممکن است مجبور شود دردهای شکمی زیادی را تحمل کند.
علت ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر
به طور کلی، علت قطعی ابتلا به بیماری روده تحریک پذیر هنوز مشخص نیست. ولی طبق نظر پژوهشگران، عوامل میکروبی ممکن است نقش اساسی داشته باشند. به نظر می‌رسد که میکروب‌های درگیر در گاستروانتریت عفونی، ممکن است بر روی سیستم ایمنی بدن موثر باشند و منجر به تغییرات طولانی مدت در روده شوند. همچنین عوامل دیگری نیز در پدید آمدن این بیماری نقش دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:
- رژیم غذایی
- عوامل محیطی، مانند استرس
- عوامل ژنتیکی
- تغییرات هورمونی (مخصوصا در زنان)
- نقص عملکرد در عضلاتی که غذا را از طریق بدن حرکت می‌دهند
- عدم توانایی سیستم عصبی مرکزی در کنترل سیستم هضم
علائم سندروم روده تحریک پذیر
- تغییر در عادات روده
- درد و گرفتگی شکم (که اغلب پس از دفع مدفوع کاهش می‌یابد)
- احساس خالی نبودن روده پس از دفع مدفوع
- عبور مخاط از راست روده
- تورم یا نفخ شکم
- نیاز ناگهانی و فوری به توالت
این علائم اغلب بعد از غذا بدتر می‌شوند، همچنین ممکن است تا چندین روز شدید باشند و بعد از آن بهبود یابند یا به طور کامل رفع شوند. به علاوه، نشانه های سندروم تحریک پذیر در افراد مختلف فرق دارد. آنها اغلب با برخی علائم گوارشی دیگر شباهت دارند و می‌توانند قسمت‌های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار دهند. نشانه‌های دیگری نیز وجود دارند که نسبت به علائم قبلی در افراد کمتری دیده می‌شوند، این‌ها عبارتند از:
- تکرر ادرار
- هالیتوز یا بوی بد دهان
- سر درد
- درد مفصل یا عضله
- خستگی مداوم
- رابطه جنسی دردناک یا دیس پارونی در زنان
- قاعدگی‌های نامنظم
- اضطراب
- و افسردگی (اغلب به دلیل ناراحتی و خجالت از بیماری اتفاق می‌افتد)
غذاهای مضر برای مبتلایان به روده تحریک پذیر
یکی از مهمترین عواملی که به بهبود مبتلایان به سندروم روده تحریک پذیر کمک میکند، رعایت رژیم غذایی است. برخی از نوشیدنی‌ها و خوراکی‌ها محرک اصلی این بیماری هستند و باید تا حد امکان از آنها دوری کنید. علائم بیماری اغلب پس از مصرف برخی از محصولات مانند شکلات، شیر یا الکل بدتر می‌شوند و ممکن است باعث یبوست یا اسهال شوند. برخی از میوه‌ها، سبزیجات و نوشابه‌های گازدار باعث ایجاد نفخ و ناراحتی می‌شوند.
افراد مبتلا به بیماری روده تحریک پذیر باید تا حد امکان از مواد غذایی زیر که باعث نفخ می‌شوند اجتناب کنند:
- لوبیا
- کرفس
- پیاز
- هویج
- کشمش
- موز
- زردآلو
- آلو خشک
- جوانه بروکسل
- شیرینی
- محصولات لبنی
- آدامس بدون قند
- محصولات و نوشیدنی‌های حاوی کافئین
رژیم غذایی مناسب برای مبتلایان به سندروم روده تحریک پذیر
- مدیریت مصرف فیبر
به اکثر مبتلایان سندروم روده تحریک پذیر پیشنهاد می‌شود که میزان فیبر دریافتی خود را افزایش دهند. سطح متعادل فیبر در رژیم غذایی می‌تواند به هضم سالم کمک کند.
- مکمل‌های پروبیوتیک
مصرف پروبیوتیک‌ها
معمولا به اکثر مبتلایان کمک میکند. پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که باعث سلامت روده می‌شوند. البته، ممکن است فرد بلافاصله پس از مصرف مکمل، اثرات آن را احساس نکند. بنابراین باید در چندین هفته مصرف شود تا در بلند مدت بتوان اثرات مثبت آن را بررسی کرد.
- یادداشت عادات غذایی
تغییر در عادات غذایی می‌تواند به کنترل علائم کمک کند و در واقع هیچ رژیم ثابتی برای همه بیماران وجود ندارد. بنابراین، ممکن است فرد برای یافتن یک رژیم غذایی راحت و سازگار، نیاز به گذراندن مراحل آزمایش و خطا را داشته باشد. ثبت عادات و تغییرات غذایی به شما کمک میکند تا متوجه شوید که کدام یک از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها، موجب تحریک این بیماری می‌شوند و کدام یک مفیدند. در نتیجه خیلی راحت‌تر می‌توانید وعده‌های غذایی خود را میل کنید.
درمان بیماری روده تحریک پذیر
در حال حاضر هیچ درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد. با این حال، اگر فرد مبتلا از عوامل محرک دوری کند، رژیم غذایی مناسبی داشته باشد و به توصیه‌های پزشک خود عمل کند، به طور قابل توجهی می‌تواند عوامل بیماری را کاهش داده و از پیشرفت آن جلوگیری کند. بهتر است بگوییم که این درمان‌ها در کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی موثرند. از این‌رو در ادامه موارد مختلفی را به شما معرفی می‌کنیم که برای این بیماری مفیدند:
- مدیریت رژیم غذایی
- اجتناب از مصرف برخی از آدامس‌ها، غذاهای رژیمی و شیرینی‌های بدون قند (به دلیل ایجاد اسهال)
- مصرف بیشتر غذاهایی با پایه جو دوسر برای کاهش گاز یا نفخ شکم
- محدود کردن مصرف الکل
- اجتناب از مصرف نوشابه‌های گازدار و نوشیدنی‌های خیلی شیرین
- محدود کردن مصرف برخی میوه‌ها و سبزیجات
- نوشیدن حداقل ۸ فنجان آب در روز
- پرهیز از مصرف گلوتن
همچنین در نظر داشته باشید که هر ۳ وعده‌ی غذایی، باید در برنامه روزانه شما باشند و هیچ وعده‌ای حذف نشود. به علاوه، غذای خود را هر روز در یک زمان مشخص آماده کنید. از تند غذا خوردن دوری کرده و آن را بدون عجله و آرام میل کنید.
- کنترل اضطراب و استرس
- انجام تمرینات آرام‌سازی ذهن، از جمله مدیتیشن
- فعالیت‌هایی مانند یوگا
- داشتن ورزش بدنی منظم
- مراجعه به مشاوره یا روانشناس
- مصرف دارو
- داروهای ضد اسپاسم: جهت کاهش درد عضلات روده و گرفتگی شکم
- داروهای ملین: جهت رفع یبوست
- داروهای ضد تحریک:اسهال جهت کاهش علائم
- آلوسترون: موثر در اسهال
- آمیتیزا: موثر در یبوست
- ریفاکسیمین و آنتی بیوتیک: کاهش اسهال
- الوکسادولین: جهت مصرف در موارد بسیار شدید و پیشرفته
توجه: موارد عنوان شده فقط برخی از مهمترین داروهای روده تحریک پذیر هستند که فقط تحت نظر پزشک تجویز می‌شوند. بنابراین از مصرف خودسرانه آنها خودداری کرده و ابتدا با پزشک مشورت کنید. باز هم تاکید می‌کنیم از مصرف خودسرانه این داروها پرهیز کنید
درمان روانشناختی
گاهی این دردها بسیار شدید شده و افراد را از نظر ذهنی هم دچار مشکل می‌کنند. در این مواقع تمرینات ذهنی و فیزیکی نیز توصیه می‌شوند تا در کاهش دردهای جسمی و روانی موثر باشند:
- هیپنوتیزم درمانی: این کار می‌تواند به تغییر نحوه پاسخ دادن ذهن ناخودآگاه به علائم جسمی، کمک کند.
- درمان شناختی-رفتاری (CBT): این مورد به افراد کمک میکند تا از طریق تکنیک‌های آرام‌سازی و نگرش مثبت، استراتژی‌های متفاوتی را برای مقابله با شرایط اتخاذ کنند.
- ورزش: فعالیت بدنی همچنین می‌تواند به کاهش علائم در برخی افراد کمک کند. البته حتما باید نوع ورزش و شدت آن را با توصیه پزشک انتخاب کنید
.
بیماری های مرتبط با سندروم روده تحریک پذیر
- یبوست: فرد دچار درد معده، ناراحتی، نفخ، تاخیر در مدفوع، مدفوع سفت یا برآمده می‌شود.
- اسهال: احتمال ایجاد درد معده، نیاز فوری به توالت، حرکات روده‌ای بسیار مکرر یا مدفوع آبکی، وجود دارد.
- مدفوع متناوب: در این حالت فرد هم یبوست و هم اسهال را تجربه میکند.
تشخیص سندروم روده تحریک پذیر
تا همین اواخر، هیچ تصویربرداری یا آزمایش خاصی برای تشخیص روده تحریک پذیر وجود نداشت. اما متخصصان اکنون می‌توانند با انجام آزمایش خون به طور دقیق مشخص کنند که فرد به این بیماری مبتلا است یا خیر.
بسیاری از افراد به مرور زمان انواع مختلف سندروم روده تحریک پذیر را تجربه می‌کنند. پزشک برای تشخیص ابتدا سوالاتی را از مراجعه‌کننده می‌پرسد، به عنوان مثال:
- آیا در عادات روده، مانند اسهال یا یبوست تغییری ایجاد شده است؟
- آیا درد و ناراحتی در شکم وجود دارد؟
- هر چند وقت یکبار فرد احساس نفخ میکند؟
سپس در صورت نیاز آزمایش‌هایی انجام می‌شوند که به تایید یا رد بیماری کمک می‌کنند، از جمله:
- آزمایش خون
- تست حساسیت به لاکتوز
- آزمایش مدفوع
- سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی
- غربالگری سرطان روده بزرگ
در این بین افرادی که سابقه خانوادگی بیماریِ التهابی روده، سرطان روده بزرگ یا سلیاک دارند و افرادی که سابقه سرطان تخمدان دارند نیز ممکن است به آزمایش‌های بیشتری نیاز داشته باشند. همچنین گاهی این علائم در افراد بالای ۶۰ سال می‌تواند خطر ابتلا به سرطان روده را نشان دهند.
راه های جلوگیری از سندروم روده تحریک پذیر
از آنجا که هیچ دلیل شناخته شده‌ای برای سندروم روده تحریک پذیر وجود ندارد، نمی‌توانید از آن پیشگیری یا اجتناب کنید. بنابراین هر زمان که متوجه این علائم شدید، برای جلوگیری از پیشرفت آنها اقدام کنید. پزشک می‌تواند با یک برنامه غذایی سالم به شما کند. در نتیجه پس از چند هفته یا چند ماه، متوجه بهبود چشمگیر خود خواهید شد.
نتیجه‌گیری
زندگی با سندرم روده تحریک پذیر می‌تواند بسیار چالش برانگیز باشد. عوارضی مانند درد معده، اسهال و نفخ، اغلب در زندگی شما اختلال ایجاد می‌کنند. اما این سندروم قابل کنترل است. اگرچه درمانی وجود ندارد، ولی شما می‌توانید علائم را از طریق رژیم غذایی مناسب و تغییر سبک زندگی خود، بهبود دهید.
بدون دیدگاه